باشد. علی رغم اهمیت فراوان توانبخشی تنفسی، هنوز این رشته در کشور ما در اولین مراحل تکامل بسر می رود. توانبخشی تنفسی کار گروهی است که با همکاری متخصصین طب فیزیکی ، پرستار توانبخشی و فیزیوتراپ انجام می شود. در برخی کشورها رشته مستقلی بنام درمانگر تنفسی بصورت اختصاصی به این امر می پردازد. در بیماریهایی مثل فیبروز کیستیک، بیماریهای مزمن ریه، بیماریهای عضلانی عصبی و..توانبخشی تنفسی اهمیت بالایی دارد. گاهی بیماران از روشهای موجود اطلاعی ندارند و درخواست آنها جنبه مهمی است که باعث توجه بیشتر مسولین و درمانگربه این امر می شود. در اینجا سعی می کنیم با بیان ساده به توانبخشی تنفسی و در مرحله اول فیزیوتراپی تنفسی بپردازیم. بیشتر موارد ذکر شده در مورد کودکان است اما فیزیوتراپی تنفسی برای بالغین نیز بر همین اساس است
فیزیوتراپی تنفسی1
برنامه فیزیوتراپی تنفسی شامل موارد زیر است:
افزایش تحرک بیمار، تمرین درمانی مناسب
قرار دادن بیمار در وضعیت مناسب
روشهای کنترل تنفس
مانورهای انجام سرفه
ریلاکسیشن و مانورهای کاهش مصرف انرژی
انجام حرکات در مفاصل
قرار دادن در وضعیتی که باعث خروج ترشحات می شود
روشهای با دست: ویبراسیون، ضربه زدن
فیزیوتراپی تنفسی2 فیزیوتراپی تنفسی بر اساس نوع بیماری، سن بیمار ، وضعیت بیمار و... برنامه ریزی می شود. این درمان می تواند مضر باشد.
فیزیوتراپی قفسه سینه در موارد زیر اثر ندارد
ادم ریه(ورم ریه)
تجمع مایع در پرده جنب
عفونت ریه (پنومونی) بصورت سفت شدن بافت ریه و بدون خلط
برونشیولیت حاد مگر بیمارزیر ونتیلاتور باشد
در موارد زیر فیزیوتراپی قفسه سینه ممنوع است
وجود جسم خارجیوجود هوا در اطراف ریه(پنوموتوراکس) بدون درناژ( خارج کردن هوا)
اسپاسم شدید مجاری هوایی(برونکو اسپاسم)
افزایش فشار مایع مغزی( مگر برخی موارد خاص با نظر پزشک)
برخی از موارد ممنوعیت برای هر تکنیک است که برای هر مورد ذکر می شود.
فیزیوتراپی تنفسی3
درناژ وضعیتی:
قرار دادن بیمار به نحوی که جاذبه به تخلیه ترشحات از قسمت مبتلا کمک نماید. در کودکان کم سن تر قسمتهای فوقانی در معرض تجمع ترشحات می باشند اما با افزایش سن و توانایی نشستن و ایستادن، لبهای ریوی پایینی در معرض تجمع مایع می باشند. استفاده از درناژ وضعیتی همراه با روشهای دستی انجام می شود. برای رسیدن به نتیجه مناسب، تشخیص دقیق و قراردادن بیمار در وضعیت مناسب ضروری است. در نوزادان در صورت امکان می توان وضعیت دهی را در آغوش مادر انجام داد.
در نوزادان قرار دادن سر پایین تر از بدن ممنوع است زیرا
تنفس در انها به دیافراگم وابسته است.
احتمال خونریزی دور بطن مغز افزایش می یابد
کاهش اشباع اکسیژن خون شریانی اتفاق می افتد
خطر رفلاکس معده به مری در نوزاد افزایش می یابد
توجه به وضعیت دهی بیمار در مشکلات زیر درنظر گرفته شود:
عمل جراحی اخیر چشم
عمل جراحی اخیر شکم
اتساع شکم
رفلاکس معده به مری
اشکالات سیستم اعصاب مثل خونریزی مغزی اخیر
آسیب به صورت
ناهنجاریهای عضلانی اسکلتی
فیزیوتراپی تنفسی 4دستگاه فشار مثبت در انتهای بازدم Positive expiratory pressure PEP
باعث باز نگه داشتن مجاری هوایی در انتهای بازدم می شود.
ی
کاربرد:
در کودکانی که مجاری هوایی روی هم می افتد
خس خس مزمن
نرمی مجاری هوایی
ممنوعیت مصرف:
عدم تحمل افزایش کار تنفسی
بیماریهای همراه با افزایش فشار داخل مغزی
اختلال شدید همودینامیک
آسیب اخیر به صورت دهان، مری ، یا جراحی مغز
روش دوره تنفسی فعال: active cycle of breathing technique ACBT
بیمار بطور ریلاکس تنفس شکمی انجام می دهد و بدین طریق تنفس خود را کنترل می کند. در دم عمیق نفس خود را نگه می دارد و با سرعت تنفس را بیرون می دهد یا سرفه می کند. این روش اغلب با درناژ وضعیتی و ضربه به قفسه سینه در هنگام دم عمیق انجام می شود.
فیزیوتراپی تنفسی 5 کودکانی که مشکل عصبی عضلانی پیشرفته دارند نفسهای کوتاه می کشند. وجود اسکولیوز این مشکل را بدتر می کند.
برای بهتر کردن عملکرد تنفسی اولین قدم بهبود وضعیت قرار گرفتن بیمار است. مثلا وقتی به کودک در تخت شیر داده می شود، کودک در حالت خمیده به جلو است این حالت باعث فشار
به دیافراگم و در نتیجه فشار به قسمتهای پایینی ریه می شود.در نتیجه حجم ریه کمتر می شود.
می توان از اسباب بازی برای بهتر کردن وضعیت کودک استفاده کرد.
نشستن کودک بر دامن والدین باعث بهتر شدن وضعیت قفسه سینه می شود.
قرار دادن بالشتک در کنار کمر یا گردن کودکی که شل است به بهتر کردن وضعیت بیمار کمک می کند.
نوزادن در حالتی که کمی سر و بالاتنه بالاتر است بهترین اکسیژن گیری را دارند. اگر بصورت صاف یا سر به سمت پایین قرار گیرند اکسیژن گیری بدتر می شود Thoresen et al 1988
خواباندن کودک بصورت دمر باعث بهتر شدن اکسيژن گیری هی شود اما بخاطر خطرات دمر خوابیدن برای نوزادن باید این کار با دستور پزشک و توجه دقیق به وضعیت تنفسی بیمار باشد.
فیزیوتراپی تنفسی 6 چه موقع تمرینات تنفسی را تجویز می کنیم
بعد از جراحی در بیماریهای با خطر بالای ایجاد مشکل تنفسی:
سالمندان
افراد سیگاری
افراد چاق
افرادی با مشکلات زمینه ای مثل ضعف ایمنی، بیماریهای عصبی و عضلانی
جراحی های با احتمال بالای ایجاد مشکل تنفسی:
عمل جراحی قفسه سینه یا بالای شکم
زمان طولانی عمل جراحی
وجود علایم بالینی عفونت ریه ویا آتلکتازی(روی هم خوابیدن بافت ریه)
تب
علایم رادیولوژی آتلکتازی یاعفونت
علایم بالینی آتلکتازی یا عفونت مثلا در سمع ریه
کاهش اکسیژن خون
موارد استفاده از INCENTIVE SPIROMETRY
غیر از موارد فوق در موارد زیر:
افراد در معرض خطر بخصوص افرادی که محدودیت حرکتی دارند
استفاده از در بیماران مبتلا به کم خونی داسی شکل باعث کاهش میزان عوارض ریوی می شود.
در بیماران زیر ممنوع است:
بیماران مبتلا به آسم حاد و بیماری مزمن انسدادی ریه که سرعت تنفس بالایی دارند و مقدار هوای داخل ریه زیادی دارند دستگاه اجازه بازدم کافی نمی دهد
فیزیوتراپی تنفسی 7
موارد ممنوعیت، محدودیت و عوارض فیزیوتراپی تنفسی
.ضربه زدن، ویبریشن ممکن است در بیمارانی که دچار کاهش اکسیژن خون می باشند وضعیت بیمار را بدتر کند.
ضربه زدن با سرعت زیاد می تواند باعث اسپاسم مجاری هوایی در بیماران مبتلا به آسم شود. انجام این کار باید با تکرار کم و با یک دست باشد و قبل از آن بیمار از اسپری خود استفاده کرده باشد.
ضربات قفسه سینه می تواند در صورت وجود پوکی استخوان باعث شکستگی دنده ها شود.
در سکته مغزی حاد، برخی از جراحی های مغز؛ بیماران با اشکال شدید فشار خون و قلبی و تشنج کنترل نشده نباید ویبراسیون و ضربه زدن انجام شود
اگر بیماری خونریزی روشن از ریه داشته نباید انجام شود
بیمارانی که اخیرا پیس میکر قلبی گذاشته شده
آمبولی ریوی
افزایش فشار مغزی
درصورت تغذیه از لوله؛ حداقل نیم ساعت قبل تغذیه از لوله قطع شود و سپس ضربه و ویبراسیون شروع شود.
آدرس مطب : 1
تلفن : 1 - 1
