دکتر غلامرضا رئیسی

(داخل پيشابراهي يا سوپراپوبيك)

سوند دائمي پيشابراهي از طريق پيشابراه داخل مثانه گذاشته مي شود. معمولاً اين روش كنترل مثانه در ابتداي آسيب نخاع بكار مي رود. اين نوع سوند دائمي را مي توان بسرعت و به راحتي در مثانه قرار داد و در كوتاه مدت بخوبي و بدون مشكل ادرار را تخليه مي كنند به همين علت است كه در مراحل اوليه آسيب نخاع روش بسيار مناسبي مي باشند.

بسياري از افراد به اين سوندها عادت كرده و با آنها راحت مي باشند بنابراين در مورد لزوم استفاده از روشهاي ديگر مشكوك بوده در اين زمينه سئوال مي كنند. اگر اين سوندها مشكلاتي را در آينده ايجاد نمي كردند گزينه مناسبي براي استفاده طولاني مدت بودند اما اشكالات متعددي در استفاده طولاني مدت از اين سوندها بروز مي كند. اين عوارض شامل كاهش ظرفيت مثانه بعلت جمع شدن مثانه بدور سوند، گير كردن سوند، سنگهاي مثانه، عفونت ادراري, آسيب كليه، آسيب به پيشابراه و حتي بندرت سرطان مثانه است. به اين دلايل است كه درجائي كه امكان پذير است روش جايگزين براي سوندهاي دائمي بايد در نظر گرفته شود.

سوندهاي سوپرايوبيك مستقيماً از پايين شكم بداخل مثانه قرار داده مي شوند. با توجه به اينكه اين سوندها نيز در حقيقت جسم خارجي مي باشند كه براي مدت طولاني در مثانه قرار مي گيرد بنابراين همان عوارض سوندهاي دائمي پيشابراهي را ايجاد مي كنند. اما با توجه به اينكه اين سوندها در پيشابراه قرار ندارند و روي دريچه مثانه (اسفنكتر مثانه ) فشاري وارد نمي سازند. همچنين از لحاظ ظاهري و تصور فرد از بدن خويش اين سوندها رضايت بخش تر از سوندهاي دائمي داخل پيشابراهي مي باشند و اخلالي در فعاليت جنسي ايجاد نمي كنند.

اگر مجبور به استفاده از سوند دائمي باشيم (چه داخل پيشابراهي و يا سوپرايوبيك) حتي اگر بطور موقت از اين روش استفاده شود بايد مراقبت بسيار خوبي از سوند بعمل آيد تا عوارض حاصل از استفاده از اين سوندها كمتر شود.

رعايت بهداشت و تميز كردن اطراف سوند سوپراپوبيك يا سوند داخل پيشابراه به كاهش احتمال عفونت كمك مي نمايد.

زياد بودن جريان ادرار از طريق اين سوندها باعث كاهش احتمال ايجاد سنگ، عفونت و گير كردن سوند مي شود. افزايش جريان ادرار منوط به مصرف مقدار نسبتاًزيادتري مايعات است. در اكثر موارد پيشنهاد مي شود مقدار مصرف مايعات بيشتر از سه ليتر در شبانه روز باشد.

سوندهاي دائمي مي توانند بطور دائم فعال باشند يا بطور متناوب كار كنند براي آنكه سوند بطور متناوب كار كند , مي توان توسط گيره يا با بستن دريچه سوند آنرا بطور موقت بست.

در روشي كه سوند بطور دائم فعال است، سوند را به كيسه ادراري وصل مي كنيم و ادرار دائم به داخل كيسه ادراري ريخته مي شود. در روش منقطع، هنگامي كه لازم شد دريچه يا گيره را باز كرده تا ادرار به داخل كيسه ادراري يا توالت بريزد.

روش منقطع مزايايي دارد. با بستن سوند, ادرار در مثانه جمع شده و از چروكيده شدن مثانه پيشگيري مي شود و ظرفيت مثانه در طولاني مدت حفظ مي شود و از عوارض بعدي كليوي پيشگيري بعمل مي آيد. احتمال تشكيل سنگ مثانه و بسته شدن سوند با اين روش كمتر مي شود. متاسفانه در برخي افراد بعلت نشت ادرار از كنار سوند و يا عدم وجود توانايي كافي در دست اين كار ممكن نيست. براي جلوگيري از نشت ادرار مي توان از داروهاي آنتي كولينرژيك استفاده نمود.

عمل ديگري كه گاهي كمك كننده است شستشوي مثانه است. مثانه و سوند توسط سرنگ و با آب (سرم شستشو يا آب جوشيده و سرد شده معمولي) شستشو داده مي شود. مي توان از محلولهاي آماده نيز جهت انجام اين كار استفاده نمود. با اين كار ذرات ريز معلق و ترشحات شستشو داده شده و از تشكيل سنگ و ايجاد مشكلات ديگر جلوگيري مي شود. شستشوي مثانه نبايد به منظور باز كردن سوند انجام شود. اگر سوند ادراري گير كرده است بايد سوند را عوض نمود اين نكته بخصوص در مورد افرادي كه در معرض ديس رفلكسي خود مختار مي باشند مصداق دارد. در آوردن سوند قديمي و جايگزيني سوند جديد در اين موارد احتمال خطر را كمتر مي كند.

اگر ادرار اسيدي باشد از تشكيل سنگ مثانه و انسداد سوند ادراري پيشگيري مي كند. در برخي موارد ممكن است مصرف ويتامين ث موثر باشد.

اسيدي كردن ادرار در زنان مي تواند باعث تورم مثانه (سيستيت) گردد كه همراه با درد است.

در افرادي كه از سوند دائمي استفاده مي كنند داروهايي كه باعث شل شدن مثانه مي شوند مي توانند به فرد كمك كنند زيرا وجود سوند مي تواند باعث انقباض مثانه شده و اين انقباضات باعث ايجاد ترشح از كنار سوند, اسپاسم، اشكال در سيستم خود مختار بدن(افزايش ناگهاني فشار خون در افرادي كه به آن مستعد مي باشند)، آسيب كليه و يا ساير مشكلات گردد. اين عوارض با مصرف داروهاي آنتي كولينرژيك قابل رفع مي باشند.

اگر عفونت ادراري مكرر باشد و اين عفونت علامتدار باشد گاهي مي توان آنتي بيوتيك با مقدار كم و به مدت طولاني تجويز كرد. بطور كلي تا آنجا كه امكان دارد بايد از تجويز آنتي بيوتيك در فرد آسيب نخاعي دوري كرد و تنها در موارد ضروري آنتي بيوتيك تجويز شود زيرا بتدريج ميكروبهاي موجود به آنتي بيوتيكها مقاوم مي شوند.

همانند استفاده از سوند كاندومي، در مورد سوند دائمي بايد به كيسه ادراري و لوله آن توجه كافي مبذول گردد. تا خوردن، پيچ خوردگي و روي هم افتادن لوله ادراري مي تواند باعث جلوگيري از جريان آزاد ادرار مي گردد. اگر كيسه ادراري بطور مرتب تخليه نشود و بخوبي به پا متصل نشده باشد، ممكن است سوند كشيده شده و به آلت پيشابراه يا ناحيه بالاي زهار آسيب برساند و حتي باعث ايجاد حمله ديس رفلكسي خود مختار گردد. بنابراين بايد بطور منظم لوله و كيسه ادراري كنترل شود.

سوندهاي دائمي بايد بطور مكرر تعويض شوند اكثر كارخانه هاي سازنده توصيه مي كنند كه سوند دائمي هر 12 هفته تعويض شود براي برخي افراد اين مدت كافي است اما در افراد آسيب نخاعي اين مدت زياد بوده ومشكلاتي را براي آنها ايجاد مي كند. بنابراين متخصصين آسيب نخاع توصيه مي كنند كه سوندهاي ادراري هر 6 هفته تعويض شوند. البته اين امر در مورد سوندهاي با جنس مرغوب صادق است و سوندهاي نامرغوب بايد سريعتر تعويض شوند.

بسياري افراد تصور مي كنند كه امكان انجام نزديكي جنسي با وجود سوندهاي ادراري غير ممكن است. با مقداري مراقبت امكان نزديكي وجود دارد ولي برخي قادر به بيرون آوردن سوند براي يك تا دو ساعت بوده و دراين مدت ترشح ادراري ندارند و پس از نزديكي سوند را در جاي خود مي گذارند. برخي ديگر سوند را براي مدتي مي بندند. در هر حال استفاده از سوند سوپراپوبيك در اين مواقع ارجحيت خود را نشان مي دهد.

مزايای سوند دائمي داخل پيشابراه

ï امكان مصرف نامحدود مايعات وجود دارد.

ï فشار داخل مثانه معمولاً پايين مانده و به كليه ها آسيب نمي رسد.

ï در افرادي كه سطح آسيب نخاعي بالاست, فرد نسبتاً مستقل مانده و تنها در زمان تعويض يا بستن سوند نياز به فرد ديگري دارد.

ï پرستاران و پرسنلي كه با درمان بيماران آسيب نخاع سرو كار ندارند با اين روش بيشتر آشنا مي باشند.

معايب سوند دائمي داخل پيشابراه

ï بطور دائمي جسم خارجي در مثانه و پيشابراه وجود دارد.

ï ادرار بطور دائم با باكتريها آلوده است و باعث ايجاد ادرار بدبو شده و موارد باليني عفونت ادراري زياد است.

ï تشكيل سنگ ادراري شايع است.

ï خطر ايجاد سرطان دستگاه ادراري در استفاده طولاني مدت وجود دارد.

ï ممكن است توانايي باروري و اعمال جنسي تحت تاثير قرار گيرد(بعلت بروز بالاي عفونت ادراري).

ï احتمال بروز خراشيدگي و ايجاد جوشگاه در پيشابراه وجود دارد.

ï امكان ايجاد آبسه دورپيشابراهي و عفونت بيضه ها وجود دارد.

ï تصور فرد از خودش در زنان و مردان دچار مشكل مي شود.

ï خانمها در طي قاعدگي بايد مراقبت بيشتري در مورد حفظ بهداشت بعمل آورند.

عنوان مطالب