دکتر غلامرضا رئیسی

در بسياري از بيماران مبتلا به اختلال حركتي داشتن ويلچر مناسب جزء اصل زندگي اين افراد است. و به قول يكي از بيماران آسيب نخاع "ويلچر بد بدتر از همسر بداست". با توجه به تنوع فراوان ويلچرها و وسايل جانبي آن در حال حاضر تجويز ويلچر در كلينيكهاي خاص (Seat clinic ) انجام مي شود. در كشور ما كارشناسان كاردرماني در اين زمينه اطلاعات لازم را در اختيار بيماران قرار مي دهند.

در اينجا به نكاتي در انتخاب ويلچر مناسب اشاره مي كنيم:
هدف از تجويز ويلچر:
1) به حد اكثر رساندن تحرك فرد بطور مستقل
2) پيشگيري يا به حداقل رساندن بد فرمي ها ياآسيبهاي مختلف در اندامها مثل زخم بستر، خم شدن مفاصل، بد شكلي مفاصل
3)به حداكثر رساندن عملكرد فرد

4)بهبود تصور فرد از بدن خودش
5)حداقل رساندن هزينه و مشكلات نگهداري ويلچر

انواع فريم(چهارچوب):
بيشترين نوع ويلچر مورد استفاده، نوع خم شو(تاشو) است. ويلچرهائي كه تا شونده نيستند محكمتر بوده و ديرتر خراب مي شوند اما جابجائي ويلچر مشكل است. ويلچرهاي تاشو قابل جابجا كردن مي باشند اما سنگين تر بوده، زودتر خراب مي شوند و حركت دادن آنها انرژي بيشتري لازم دارد.

دستگيره:
به حلقه اي كه با آن ويلچر را به جلو مي رانيمhand rim يا دستگيره مي گوئيم. هر چه دستگيره بزرگتر باشد، جلو بردن ويلچر راحت تر است. دستها نيز بايد تحرك بيشتري داشته باشند، اگر دستگيره كوچك تر شود با حركت كمتر دست، ويلچر به ميزان بيشتري جلو مي رود اما نيروي بيشتري لازم است و فشار بيشتري به دست وارد مي شود لذا دستگيره هاي كوچك در ويلچرهاي مسابقه استفاده مي شوند.

چرخ جلو:
انواع مختلف چرخ جلو وجود دارد. چرخهاي كوچك كه از جنس پلاستيك سفت است در جاهاي صاف مناسب مي باشند.

صندلي:
صندلي از جنسهاي مختلفي مثل برزنت يا وينيل ساخته مي شود. نوع ساخته شده از وينيل گرم بوده و باعث تعريق مي شود. انواع داكرون ونايلون سبكتر بوده و باعث ايجاد تعريق كمتري مي شوند.

زاويه نشيمنگاه صندلي نيز اهميت دارد. در حالت معمولي اين زاويه 10-0 درجه است اما در ويلچرهاي ورزشي تا 20 درجه است. هرچه زاويه بيشتر باشد، پايداري فرد بر روي ويلچر بيشتر مي شود اما احتمال ايجاد زخم بستر نيز زيادتر مي شود.

بالشتك ها:
در هر ويلچري بسته به مشكل بيمار بايد از بالشتك مناسب استفاده كرد. انواع آن شامل: ابر، ژل و كيسه هاي هوائي است كه خود اين انواع نيز دسته هاي گوناگون دارد. بايد بالشتك طوري تنظيم شود كه انحناي كمري كه بصورت طبيعي وجود دارد حفظ شود.

پشتي:
تنظيم پشتي بر اساس ميزان كنترل لازم و تحرك فرد انجام مي شود. هر چه پشتي بالاتر باشد، حمايت بيشتري از كمر وپشت به بيمار داده مي شود اما تحرك فرد كمتر مي شود. برخي از ويلچرها داراي قابليت خم شدن پشتي مي باشند.

محل قرارگيري:
اهميت محل قرارگيري پا در حفظ تعادل، داشتن وضعيت مناسب و حفظ پا از آسيب و ضربه است. قرار گرفتن مچ پا باعث كاهش فشار بر ناحيه ران و باسن مي شود. بيشترين نوع مورد استفاده انواع متحرك است تا فرد بتواند در تحرك آزادي بيشتري داشته باشد. در صورتي كه در خم شدن زانو مشكلي وجود داشته باشد از انواع خاص آن استفاده مي شود.

ويلچر موتوري:
برخي از بيماران نيازمند ويلچر موتوري مي باشند. اين نوع ويلچر به دو نوع كلي تقسيم مي شوند يك نوع كه موتور داخل ويلچر است و نوع ديگر كه مي توان در صورت لزوم موتور را بر روي ويلچر سوار كرد يا آنرا جدا كرد.

اسكوتر:
در افرادي كه قدرت حركتي كمي دارند مثل بيماراني كه سائيدگي شديد مفصل دارند، بيماران قلبي يا حتي افراد مبتلا به ام اس از اسكوتر ا ستفاده مي شود. اسكوتر بصورت سه چرخه موتوردار است و حتي قابل استفاده در منزل نيز مي باشد.

اندازه ويلچر:
اندازه ويلچر بسيار مهم است و بايد توسط كارشناسان كاردرماني تنظيم شود. بعنوان مثال بزرگ بودن ويلچر مي تواند باعث خم شدن ستون فقرات (اسكوليوز) يا تشديد آن گردد.

محل قرارگيري ساعد Arm through:
هدف از گذاشتن آن حفظ تعادل و پايداري فرد است. همچنين فردي كه دچار ضايعه نخاعي است بايد هر 20 دقيقه بمدت 20 ثانيه خودش را بلند كند تا از ايجاد زخم بستر پيشگيري بعمل آيد. داشتن دسته باعث كاهش فشار به مهره هاي كمري شده و اگر فردي كمر درد دارد حتمابايد از ويلچر دسته دار استفاده كند. انواع مختلف آن شامل: نوع ثابت، نوع قابل جدا شدن، نوع كوتاه براي كارهاي پشت ميز و ... است.

ترمز:
ترمز يكي از مهمترين بخشهاي ويلچر است كه مرتبا بايد كنترل شود. در غير اين صورت مي تواند باعث ايجاد خطرات مختلفي براي بيمار شود. انواع مختلف ترمز وجود دارد، برخي با فشاردادن قفل مي شوند و برخي با كشيدن. برخي از آنها در درجات مختلف تنظيم مي گردد. در افرادي كه دستها قدرت كمتري دارند مي توان از ترمز با دسته بلند استفاده كرد. وسيله اي بنام كمك ترمز نيز وجود دارد كه اجازه حركت يكطرفه به ويلچر مي دهد و مي تواند به بالا رفتن از شيب كمك كند.

ضد واژگوني:
براي آنكه ويلچر از عقب واژگون نشود چرخهاي كوچكي به عقب ويلچر وصل مي شود.

انواع چرخها:
اتصال محور رينگ توسط اسپوك يا مگ است.دو نوع عمده چرخها"اسپوك دار"و"مگMag ناميده مي شود. نوع مگ بخاطر ساخته شدن چرخ از منيزيم به اين نام ناميده شد ولي در حال حاضر اكثرا از لاستيك ساخته مي شوند. نوع مگ بسيار مقاوم است و نياز به نگهداري كمتري دارد اما سنگينتر از اسپوك است اما نوع اسپوك سبكتر است و اما نياز به تنظيم دارد.

تاير:
سه نوع تاير وجود دارد: تيوب دار، بدون تيوب وتوپر.نوع تيوب دار سبك بود و براي اكثر مواقع انتخاب مناسبي است. نوع بدون تيوب سنگين تر است ولي براي مكانهاي صاف مثل داخل بيمارستان مفيد است اما در مكانهاي ناهموار استفاده از آن دشوار است اما پنچر نمي شود.

زاويه چرخ:
زاويه چرخها را كامبر camber مي گويند. هر چه زاويه بيشتر باشد(چرخها خم باشند) ويلچر پايدارتر است و امكان زمين خوردن كمتر است و جلو بردن ويلچر راحتر مي شوند اما تاير زودتر خراب مي شود بنابراين اكثرا در ويلچرهاي مسابقه اين زاويه را زيادتر مي كنند.

سطح مطلب: عمومی، کارشناسی، تخصصی و فوق تخصصی

عنوان مطالب