تغذيه نقش مهمي در كاهش سرعت پيري و لذت بخش تر ساختن دوران سالمندي دارد. فرد سالمند بايد به وضعيت تغذيه خود توجه كند. برخي غذاها در سالمندان نبايد مصرف شود و برخي غذاها با داروهاي مصرفي در اين سن تداخل دارند. افراد مسن از نظر تغذيه بسيار حساس ميباشند و بروز
مشكلات اجتماعي، روحي، جسمي وضعيت تغذيه آنها را به سرعت دچار مشكل ميسازد. ميتوان گفت تغذيه مهمترين جنبة زندگي در افراد سالمند است.
تغذيه ناكافي يا چاقي بيش از حد هر دو بسيار مضر ميباشند و با ايجاد عوارض مختلف باعث کاهش استقلال فرد سالمند ميشوند. لازمه داشتن زندگي مستقل رعايت اصول تغذيه مناسب است. در اين بخش به مهمترين جنبههاي تغذيه افراد مسن ميپردازيم.
نياز به انرژي:
با افزايش سن ميزان نياز به انرژي كاهش مييابد كه به علت كاهش توده عضلاني بدن، كاهش مصرف انرژي بدن در حالت استراحت و كاهش فعاليت است. در افراد مسن تخليه معده ديرتر صورت ميگيرد لذا سالمندان نسبت به جوانان كمتر احساس گرسنگي ميكنند و با خوردن مقدار كمي غذا احساس سيري مينمايند. كاهش احساس مزه و بوي غذا نيز باعث كاهش اشتها ميشود.
نياز به پروتئين:
قبلاً تصور ميشد كه نياز افراد مسن به پروتئين كمتر از افراد جوان است اما در حال حاضر عقيده بر اين است كه مقدار مورد نياز پروتئين در افراد مسن كمي بالاتر از افراد جوان است. وجود بيماري حاد يا مزمن مقدار نياز به پروتئين را زيادتر ميكند. اگر فرد زخم بستر يا زخم مزمن داشته باشد به مقدار بيشتري پروتئين نياز دارد.
چربي:
با افزايش سن درصد چربي بدن بالاتر ميرود كه به علت كاهش توده عضلاني است.بايد توجه داشت كه چاقي باعث افزايش مرگ و مير حتي در افراد كنسال ميگردد.
در افراد سالمند مصرف غذا با چربيهاي اشباع شده كمتر و كلسترول كمتر باعث كاهش خطر بيماريهاي قلبي و سكته مغزي ميگردد. بنابراين از مصرف روغنهاي حيواني، كره و روغنهاي جامد و غذاهائي با كلسترول بالا مثل كله پاچه خودداري گردد. انجام ورزش نيز باعث كاهش سفتي رگها ميشود. بنابراين انجام يك برنامه ورزشي منظم در افراد سالمند توصيه ميشود. بايد توجه داشت كه رعايت رژيمهاي مشكل و سخت نه تنها سودمند نيست بلكه مضر ميباشند.
مايعات:
در افراد سالمند مصرف كافي مايعات بسيار اهميت دارد. افراد مسن كمتر احساس تشنگي ميكنند و گاهي حتي مصرف مقدار كمي مايعات را فراموش مي كنند. همچنين بعلت نگراني و مشكل در رفتن به توالت و يا نداشتن تحرك كافي، مقدار مصرف آب در اين گروه افراد كمتر است. مصرف داروهاي ادرار آور و داروهاي مسهل نيز باعث از دست رفتن آب بدن آنها ميشود. مقدار مايعات مصرفي بايد 30 سيسي به ازاي هر كيلوگرم وزن بدن فرد در روز باشد مثلاً فرد 60 كيلوگرمي بايد در طي 24 ساعت حدود 1800 سيسي آب يا مايعات بنوشد. كمبود مصرف آب ميتواند باعث احساس گيجي در فرد شود.
فيبر در غذا:
اگرچه نقش فيبرهاي غذائي در كاهش سرطان روده بزرگ مورد بحث است اما اثرات مفيد اين مواد بر روي دستگاه گوارش مصرف آنها را ضروري ميسازد. مصرف غذاي فيبري باعث كاهش ميزان بيماريهاي قلبي، يبوست، ديورتيكوليت، فتق معده، وريدهاي واريسي، ديابت قندي، افزايش چربي خون و چاقي ميگردد.
مواد معدني
كلسيم:
عدم مصرف مقدار كافي كلسيم در دوره زندگي باعث پوكي استخوان در دوران سالمندي ميگردد. پوكي استخوان عامل مهمي در بروز شكستگي استخواني در افراد مسن است. مصرف كلسيم در دوران سالمندي سرعت كاهش كلسيم استخواني را كمتر ميكند. افراد سالمند بايد از مواد حاوي كلسيم بخصوص لبنيات استفاده كنند.
به علاوه مصرف روزانه قرص كلسيم به افراد سالمند توصيه ميشود. مصرف قرصهاي كلسيم بهتر است همراه با مصرف ويتامين «د» و شركت در يك برنامه منظم ورزشي باشد. مصرف بيش از حد كلسيم عوارضي به دنبال دارد. از جمله در برخي افراد مستعد ممكن است باعث ايجاد سنگهاي ادراري شود. بنابراين قرصهاي كلسيم بايد تحت نظر پزشك مصرف گردد.
آهن:
در صورت كمبود آهن در فرد سالمند علت آن بايد دقيقاً بررسي و مشخص گردد. در صورت عدم وجود كمبود آهن مصرف آهن در افراد مسن ميتواند عوارضي به دنبال داشته باشد. به خصوص احتمال افزايش خطر بيماريهاي قلبي و برخي سرطانها با مصرف آهن اضافي مطرح شده است، لذا مصرف آهن بايد تحت نظر پزشك و پس از انجام آزمايشات كافي باشد. مصرف مداوم داروهاي ضد اسيد معده نيز ميتواند باعث كمبود آهن شود. بنابراين اين داروها را با نظر پزشك مصرف گردد.
ويتامينها:
ويتامينها انواع گوناگوني دارند در اين بخش به مهمترين ويتامينها اشاره ميكنيم:
ويتامين «ث»
كمبود ويتامين «ث» به طور شايعي در افراد مسن ديده ميشود. مصرف ويتامين «ث» باعث افزايش سرعت بهبود زخم بستر و ساير زخمها ميگردد. كشيدن سيگار و مصرف برخي داروها اثرات منفي بر ويتامين «ث» بدن دارند. به نظر ميرسد ويتامين «ث» باعث محافظت عدسي در ايجاد آب مرواريد شود.
مصرف قرصهاي ويتامين «ث» همراه با داروهاي مثل آسپرين، بروفن و ديكلوفناك باعث بيشتر شدن عوارض گوارشي اين داروها ميگردد.
ويتامينهاي گروه «ب»
ويتامينهاي ب شامل چند ويتامين ميباشند كمبود خفيف ويتامين «ب شش» در افراد مسن شايع است.
اسيد فوليك:
كمبود اين ويتامين در افرادي كه از قرص كوتريموكسازول يا فني تونين استفاده ميكنند ديده ميشود. كمبود اين ويتامين ميتواند باعث اختلال حافظه و افسردگي شود. تجويز اسيد فوليك بايد زير نظر پزشك باشد.
كمبود ويتامين «ب دوازده» افراد مسن شايع است و ميتواند باعث افسردگي شود.كمبود ويتامين «ب دوازده» و اسيد فوليك ميتواند باعث افزايش سفتي رگها (آتراوسكلروز) و افزايش خطر سكته قلبي گردد.
ويتامين «آ»
برخلاف اكثر ويتامينها، با افزايش سن نياز به ويتامين «آ» كم ميشود و مصرف بيش از حد آن ميتواند باعث سردرد، احساس خستگي، كاهش تعداد گلبولهاي سفيد، اختلال كار كبدي و درد استخوانها شود. احتمال داده ميشود كه مصرف تركيبات بتاكاروتن باعث پيشگيري از سرطان پوست و بيماريهاي قلبي گردد. اين ماده در برخي سبزيجات مثل هويج وجود دارد. در افراد سيگاري ممكن است مصرف كاروتن باعث افزايش خطر سرطان ريه شود و در اين افراد مصرف بالاي كاروتن توصيه نمي شود.
ويتامين «د»
كمبود اين ويتامين در افراد مسن شايع است. اين ويتامين توسط نور خورشيد در زير پوست ساخته ميشود، اما در افراد مسن تشكيل اين ويتامين در زير پوست كاهش مييابد و جذب آن از دستگاه گوارش نيز كاهش مي يابد. كمبود اين ويتامين در فصل زمستان ودر افرادي كه از منزل بيرون نمي روند شديدتر است.
كمبود ويتامين «د» باعث نرم شدن استخوانها و افزايش خطر شكستگي استخوان ميگردد.همچنين كمبود اين ويتامينها باعث ضعيف شدن سيستم ايمني ششها شده و خطر ابتلا به سل ريه افزايش مييابد.
در افرادي كه در معرض كمبود ويتامين «د» ميباشند بخصوص افرادي كه از منزل بيرون نميروند يا افرادي كه در معرض نور خورشيد قرار نميگيرند بايد ويتامن «د»به صورت دارو مصرف شود. جهت كاهش نرمي استخوان مصرف ويتامين «د» بايد همراه با كلسيم باشد.
ويتامين «اي»
1) مصرف ميوهها و سبزيجات بخصوص در ميانسالي باعث كاهش ابتلا به سرطان، سفتي رگها، و احتمالاً بيماري آلزايمر ميشود.
2) از مصرف گريپ فروت با كپسول يا قرص آدلات (نيفيديپين) خودداري گردد. چون باعث افت ناگهاني فشار خون ميشود.
ويتامين «اي» احتمالاً از پيري جلوگيري ميكند و مصرف آن ممكن است از بيماري عروق قلب و سكته مغزي پيشگيري كند همچنين باعث تقويت سيستم ايمني ميگردد و از بروز عفونت جلوگيري ميكند. مصرف آن ميتواند عملكرد ريه را بهتر سازد. معمولاً مقدار ويتامين غذاهاي مصرفي كافي است و مصرف آن بصورت دارو توصيه نميشود.
سطح مطلب: عمومی، کارشناسی، تخصصی و فوق تخصصی
آدرس مطب : 1
تلفن : 1 - 1
